Wat te doen als je een Van Gogh vindt op de rommelmarkt?
De zin en onzin van het ontdekken van een meesterwerk
Hallo en welkom terug bij Lekker Kijken, mijn wekelijkse nieuwsbrief over kunst in het dagelijks leven! Dit keer een lekker praktisch toepasbare editie over een onderwerp waar ik vaak vragen over krijg. Maar geen zorgen: ik heb m’n best gedaan hem ook interessant te maken voor degenen die geen mogelijke Van Gogh zijn tegengekomen op zolder, of op een rommelmarkt tijdens hun vakantie.
Ook zijn er de afgelopen periode weer best veel nieuwe abonnees bij gekomen, waar ik zo blij mee ben! Ik word telkens weer vrolijk als ik melding krijg van een nieuwe abonnee, dus heel leuk dat je er bent. Vaak realiseer ik me nauwelijks dat mensen mijn schrijfsels echt lezen, maar wanneer het besef op een zeldzaam moment wel doordringt, is dat het beste gevoel ooit.
Veel leesplezier!
Op de eerste dag van mijn stage bij een internationaal veilinghuis werd ik direct gewaarschuwd: als er ‘s avonds nieuws is over een herontdekte Van Gogh, word je de volgende ochtend platgebeld door mensen die toevallig ook nog een Van Gogh op zolder hebben staan. De magische allure van kunst en de grillige markt waarop het verhandeld wordt, levert sensationele verhalen met een verslavende werking op. Over mensen die een stoffig schilderijtje uit een oude doos trekken en van de ene op de andere dag niet alleen miljonair zijn, maar ook (kunst)geschiedenis schrijven.
Ja, ik maakte tijdens mijn stage daadwerkelijk mee dat er mensen zijn wie dit overkomt. Iemand die ooit een leuk souvenirtje kreeg van een vriend, en jaren later van de verkoop daarvan ineens een huis kon kopen. Doordat het soms écht gebeurt, blijven mensen de hoop houden dat zoiets hen ook zal overkomen - het is ten slotte niet helemaal onmogelijk. Maar het is een grote uitzondering. Er zijn veel meer kopieën in omloop dan je denkt, ook van minder bekende kunstenaars.
Het verraste me dan ook toen ik laatst een lezersvraag in Volkskrant Magazine las: een “Man (66)” vond bij het uitruimen van het huis van zijn vader een schilderijtje. Zijn twee broers hadden geen interesse, maar hij vond het een leuk, kleurrijk werk en wilde het wel hebben. Na een tijdje liet hij het opnieuw inlijsten. De eigenaar van de winkel vroeg hem of hij wel wist wie de maker was, en zei dat werken van deze schilder minstens 20 duizend euro opleveren. Het dilemma van deze man was nu als volgt: moet hij dit aan de broers vertellen of niet? Zijn broers hebben het goed voor elkaar en hebben het geld niet nodig.
Alle reacties van lezers gingen in op de vraag of de man het werk moest verkopen, en wat hij dan met het geld zou moeten doen. Dit verbaast mij nogal. Eerlijk gezegd betwijfel ik nogal of het werk wel echt zoveel waard is - we hebben geen idee wie de winkelier is en wat zijn kwalificaties zijn. Het feit dat hij er direct zo’n specifiek prijskaartje aan hangt (“minstens 20 duizend euro”) maakt het in mijn ogen alleen maar minder betrouwbaar. Waarom adviseert niemand de man om eerst eens wat meer onderzoek te doen? Ik denk dat de beste man een hoop twijfels en ellende bespaard had kunnen blijven als hij niet blindelings op de uitspraak van de winkeleigenaar was afgegaan.
Don’t get me wrong - lijstenmakers hebben vaak enorm veel kennis en ervaring met een breed scala aan kunstwerken. Sterker nog, in de jaren dat ik als conservator werkte en tentoonstellingen maakte, was het samenwerken met lijstenmakers vaak een van mijn favoriete bezigheden. Weinig mensen combineren kennis van kunst en materialen, vakmanschap, en oog voor esthetiek zo goed als zij. Echter, het is link om zomaar uitspraken over de waarde van kunstwerken te doen, want net zoals lijsten maken is ook taxeren een vak apart.
Ja, het is verleidelijk om grote uitspraken te doen als je denkt een beroemd kunstwerk te herkennen. Het is precies die sensatie, dat stukje magie, wat kunst omringt en waar mensen zo graag eens deelgenoot van zouden zijn. Nog steeds overkomt het me geregeld: waar anderen op feestjes worden lastiggevallen met de vraag ‘wanneer krijg je nou eens kinderen’ of ‘kun je mijn kapotte iPad repareren’, krijg ik foto’s van schilderijen onder mijn neus geschoven met de vraag ‘hoeveel is dit waard?’. Hoewel ik met liefde meekijk en soms een ‘educated guess’ doe, ben ook ik hiervoor niet de aangewezen specialist. Taxateurs moeten in Nederland niet voor niets jarenlang kennis en ervaring opdoen, en vervolgens een behoorlijk streng examen afleggen, om zichzelf taxateur te mogen noemen. Het goede nieuws is echter dat taxaties hierdoor in veel gevallen een stuk beter beredeneerd zijn dan het ‘nattevingerwerk’ wat mensen vaak denken dat het is.
De reden dat de reacties op het lezersdilemma in Volkskrant Magazine direct zo ontspoorden, komt denk ik door een gebrek aan kennis over wat je eigenlijk kunt doen als je een mogelijk meesterwerk hebt gevonden. Gratis en vrijblijvende taxaties zijn namelijk heel makkelijk te verkrijgen (je hoeft er niet eens je huis voor uit!) en scheppen vaak een boel duidelijkheid. In een markt waar sensatie snel de overhand neemt, is beoordeling van je werk door een expert (letterlijk) goud waard.
Voor een eerste indicatie van de echtheid en waarde van je werk is een taxatie op basis van foto’s via e-mail vaak al een prima uitgangspunt, en dit kan bij de meeste veilinghuizen. Je stuurt ze een mailtje met wat foto’s en informatie over je werk, en hoort in veel gevallen al snel of het de moeite waard is om verkoop te overwegen, of dat je een mooie nepperd hebt die gewoon heel leuk is voor boven je bank.
Hier een paar tips:
Stuur een paar duidelijke, scherpe foto’s van je werk, inclusief lijst (indien van toepassing) of vanuit alle aanzichten (bij driedimensionaal werk). Zorg dat onderschriften leesbaar zijn. Stuur eventueel extra foto’s van interessante details mee.
Stuur altijd foto’s van de achterkant mee (en als daar etiketten etc. op zitten: detailfoto’s daarvan).
Dit is sowieso een levenstip: de achterkant van een schilderij is een beetje zoals de stempelpagina's van je paspoort. Het vertelt je precies waar een schilderij is geweest en wat het heeft meegemaakt. Dus, als je de kans krijgt om een schilderij vast te houden en van alle kanten te inspecteren, bijvoorbeeld bij iemand thuis of op kijkdagen van een veilinghuis, bekijk dan ook altijd de achterkant! Dit is super fascinerend en cool om te zien. Bovendien zie je er dan meteen uit als een pro die weet waar ‘ie mee bezig is. Lifehack!
Signatuur aanwezig? Stuur er goede detailfoto’s van.
Vertel zoveel mogelijk over de herkomst van het schilderij: hoe kom je eraan, weet je wie de vorige eigenaren zijn geweest? Als je hier ondersteunende documentatie bij hebt is dat heel waardevol: niet alleen echtheidscertificaten, maar ook facturen, transportdocumenten, vermeldingen in catalogi et cetera.
Alle gegevens (zoals afmetingen, materiaal) en extra informatie die je hebt kan nuttig zijn!
Een aantal adressen die ik hiervoor aanraad:
Kijk ook of er een veilinghuis bij jou in de buurt zit. Vaak is dit een toegankelijk beginpunt, en als je overgaat tot verkoop dan kan het veel kosten schelen.
Als je écht denkt dat je een klapper te pakken hebt (die de hoge kosten van internationaal veilen waard is), dan zijn Sotheby’s en Christie’s voor de hand liggende keuzes, maar ook Bonhams kan interessant zijn. Alle drie hebben ze een Nederlands kantoor waarmee je contact kunt opnemen, dit is vaak prettiger dan via de grote internationale hoofdkantoren.
Als je al weet door wie jouw kunstwerk (vermoedelijk) gemaakt is, kun je uitzoeken welke galerie gespecialiseerd is in dit werk, of de officiële vertegenwoordiger van deze kunstenaar is.
Heb je nou niet één schilderij, maar een hele schuur vol kunst geërfd en weet je niet waar te beginnen? Ook dan kun je vaak voor een verkennend gesprek terecht bij een van de adressen hierboven. Stuur dan alvast foto’s van topstukken (als je weet welke dat zijn) of wat algemene foto’s en een omschrijving die een indruk geeft van wat je hebt.
Blijkt hierna nou dat je echt iets waardevols in handen hebt? Dan is het aan jou om te bepalen of je dit gaat veilen, verkopen bij een galerie of het lekker aan de muur laat hangen. Als het zover is mag je mij altijd bellen voor advies ;) Blijkt het helaas toch geen echte Rembrandt of Van Gogh te zijn? Wees dan vooral niet teleurgesteld, want dat hoeft helemaal geen slecht nieuws te zijn. Ook van een ‘nepperd’ kun je heel erg genieten. Misschien is dat uiteindelijk nog het meeste waard.
Bedankt voor het lezen en tot volgende week! Vergeet niet om deze nieuwsbrief te delen met iemand anders die ‘m misschien interessant vindt. Hartstikke bedankt!
Wijsneuzen, die lijstenmakers ;-)
Heel interessant en ... herkenbaar! Ik heb ook ooit een echte (kopie van ) Toorop gered van een afvalcontainer. Volgens een expert knap met de hand ingekleurd. En niet te vergeten mijn middeleeuwse miniatuur (Puer natus est)